U ekskluzivnom intervjuu za „Politiku“, prof. dr Tatjana Stanković govorila je o svojim dostignućima i iskustvima kao stručnjaka u oblasti zdravstva, ali i o značaju Konferencije srpske medicinske dijaspore, koja se organizuje pod pokroviteljstvom Nj.K.V. Prestolonaslednika Aleksandra i Princeze Katarine. Intervju pripremila novinarka „Politike“, gospođa Danijela Davivov Kesar, kojoj se i ovim putem zahvaljujemo.
Tekst, koji je objavljen u štampanom izdanju kao i na sajtu „Politike“ prenosimo u celosti.
NAŠI LEKARI USPEŠNI U SVETU: profesor dr Tatjana Stanković, Univerzitet u Birmingemu
Na pragu smo personalizovanog lečenja kancera uz pomoć gena
„Pacijentu pristupamo shodno genetskom sastavu kancera i pratimo efekat terapije i evoluciju tumora na molekularnom nivou, a na raspolaganju imamo lekove koji targetuje specifične mutacije, pa postoji razlog za optimizam da se kanceri mogu izlečiti ili dobiti oblik hronične bolesti”
Jedna od najpoznatijih srpskih lekarki koja je u svetskim razmerama napravila veliku karijeru je profesor dr Tatjana Stanković, koja se bavi kancer genetikom na Univerzitetu Birmingem u Velikoj Britaniji. Objavila je više od 90 naučoistraživačkih radova u prestižnim časopisima, a proglašavana je i doktorom godine u Velikoj Britaniji. U razgovoru za „Politiku” dr Stanković kaže da su još 1999. godine došli do velikog otkrića. „Otkrili smo da gen povezan sa jednim od kancer sindroma može biti mutiran i kod odraslih osoba iz opšte populacije koji ne pate od kancer sindroma, ali mogu biti rođeni sa mutiranom kopijom ovog gena, što naravno povećava njihov rizik za nastanak leukemije. Ovo otkriće je kompletno opredelilo moja dalja istraživanja. Pošto taj gen učestvuje u reparaciji DNK, to otkriće me je navelo da analiziram i druge gene sa sličnom funkcijom i na taj način otkrijem čitav spektar gena za reparaciju DNK koji učestvuju u razvoju leukemija”, naglasila je dr Stanković.
Sa timom stručnjaka ste otkrili da taj određeni gen ima značaj u razvoju leukemije. Zašto je to važno?
Urođene mutacije u Ataxia teleangiectasia mutated (ATM) genu su uzrok kancer sindroma koji može dovesti do razvoja leukemija i limfoma u dečjem uzrastu. Isti gen može postati mutiran u ćelijama krvi kasnije tokom života što najčešće vodi ka razvoju hronične limfocitne leukemije kod starijih ljudi. Značaj ovog otkrića leži u tome da se isti oblik terapije, koja specifično targetuje ATM mutacije, može koristiti i kad je reč o leukemiji kod dece i kod leukemija odraslih sa ovom mutacijom.
Bavite se genetikom kancera. Kako se mogu raditi ta testiranja?
Današnja metodologija omogućava ne samo da se identifikuje čitav genom jednog kancera, već da se otkrije i genom svake pojedinačne ćelije u kanceru. Ovaj eksplozivni razvoj metodologije nam je pokazao da je kancer svakog pacijenta jedinstven i da sadrži spektar klonova koje treba uzeti u obzir prilikom izbora terapije. Pored metoda za masovno sekvencioniranje kancera, danas raspolažemo i vrlo sofisticiranim kancer modelima koji nam omogućavaju da u laboratorijskim uslovima predvidimo koji će oblici terapije biti najkorisniji za svakog pacijenta ponaosob.
Kakvi su rezultati primene leka koji ima za cilj ne samo da zaleči oštećenu DNK?
Većina standardnih citostatika izaziva oštećenje DNA i aktivaciju gena koji učestvuju u reparaciji DNK. Lek koji oštećuje DNK je utoliko efikasniji ukoliko je reparacija DNK u kancer ćelijama manje efikasna. Zato je od velikog značaja da se pre lečenja prepoznaju kanceri sa neefikasnom reparacijom DNK. U kancer genetici mi to nazivamo identifikacijom biomarkera koji omogućava efikasnu selekciju bolesnika za određenu terapiju.
Da li smo na pragu pronalaska terapije kojom će moći da se izleče karcinomi?
Mislim da smo pre svega na pragu personalizovanog pristupa lečenju kancera. To znači da svakom pacijentu pristupamo shodno genetskom sastavu njegovog kancera i pratimo efekat terapije i evoluciju tumora na molekularnom nivou. Danas je na raspolaganju ogroman broj lekova koji targetuje specifične mutacije, tako da postoji razlog za optimizam da se kanceri ili mogu izlečiti ili dobiti oblik hronične bolesti.
Koliko se razlikuje lečenje raka krvi u Srbiji i Velikoj Britaniji?
U Velikoj Britaniji se više koristi targetovana terapija za različite oblike raka krvi zahvaljujući odličnoj saradnji sa farmaceutskom industrijom i velikom broju kliničkih istraživanja sa novim lekovima. Mislim da je to budućnost, jer klinički trajali dovode do jasnih odgovora koja vrsta pacijenata odgovara, a koja je rezistentna na određenu terapiju.
Koliko vam je važna saradnja sa Fondacijom princeze Katarine i učešće na predstojećoj Konferenciji srpske medicinske dijaspore?
Uvek mi je veliko zadovoljstvo da učestvujem na Konferenciji medicinske dijaspore koja svake godine postaje sve bolja. Fondacija princeze Katarine okuplja internaconalne stručnjake iz najrazličitijih oblasti medicine i medicinske nauke, i daje podsticaj mladoj generaciji lekara da naprave korisne kontakte i da se usavršavaju u svojim granama medicine. Mislim da je to najvažniji ishod ovih okupljanja, jer na mladima svet ostaje.
Danijela Davidov Kesar